آغاز طرح پژوهشی با محوریت فرآوری و بهینه‌سازی عصاره شوید در آموزشکده دماوند

آغاز طرح پژوهشی با محوریت فرآوری و بهینه‌سازی عصاره شوید در آموزشکده دماوند

حرکت به سوی تولید عصاره استاندارد و صادرات‌پذیر گیاهان دارویی در ایران

پروژه پژوهشی بررسی تأثیر شرایط مختلف خشک‌کردن و عصاره‌گیری بر حفظ ترکیبات زیست‌فعال شوید (Anethum graveolens L ) به سرپرستی ابوحسن فرهنگ سردرودی، مدرس و پژوهشگر حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های طبیعی، و با همکاری سر کار خانم ملیحه صادقی‌زاده و جناب دکتر علی خطیبی و مهندس اسماعیلی و انجمن علمی آموزشکده کشاورزی دماوند  در آزمایشگاه گیاهان دارویی و معطر آموزشکده آغاز شد.

این طرح که اکنون در مرحله کلیدزنی و آماده‌سازی نمونه‌ها قرار دارد، اجرای آن به مدت یک سال، با همکاری بین‌واحدی در دانشگاه ملی مهارت (آموزشکده کشاورزی دماوند) برنامه‌ریزی شده است. هدف اصلی پروژه، ایجاد پایه علمی و فرآوری استاندارد برای تولید عصاره شوید در مقیاس آزمایشگاهی و صنعتی است.

فرهنگ در این زمینه گفت:

هدف ما صرفاً مقایسه چند روش نیست، بلکه دستیابی به الگویی دقیق و علمی برای فرآوری صنعتی شوید است. این گیاه در طب سنتی ایران جایگاهی دیرینه دارد، اما هنوز روش استخراج و حفظ ترکیبات مؤثره آن به‌صورت علمی و صنعتی در کشور تدوین نشده است. پروژه حاضر تلاشی است برای پر کردن این خلأ و فراهم کردن بستری برای تولید فرآورده‌های گیاهی رقابتی در سطح جهانی.

او افزود که در این پروژه، مجموعه‌ای از شرایط فرآوری بررسی می‌شود تا بهترین الگو از نظر حفظ مواد مؤثره، کیفیت عصاره و پایداری زیست‌فعال تعیین گردد.

این مطالعه از معدود پروژه‌هایی است که هم به جنبه‌های زیست‌فناورانه توجه دارد و هم امکان تجاری‌سازی و صنعتی‌سازی فرآورده نهایی را در نظر گرفته است. در حقیقت، ما به دنبال ایجاد پلی میان تحقیق دانشگاهی و کاربرد صنعتی هستیم.

اهمیت علمی گیاه شوید

شوید یکی از گیاهان دارویی ارزشمند ایران است که به دلیل داشتن ترکیبات فنولی، فلاونوئیدی و اسانس‌های معطر، از خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی، ضد میکروبی و حتی آرام‌بخش برخوردار است. این ویژگی‌ها موجب شده‌اند عصاره شوید در سطح جهانی به عنوان ترکیبی دارویی باارزش شناخته شود.

فرهنگ توضیح داد:

ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی شوید نقش مهمی در پیشگیری از آسیب‌های اکسیداتیو سلولی و حفظ سلامت عمومی دارند. این ترکیبات همچنین اثرات ضدالتهابی و ضد میکروبی قوی دارند که در بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کاهش التهابات مزمن مؤثر است. مطالعه ما به دنبال آن است که مسیر علمی و عملی حفظ این ترکیبات در طی فرآوری ترسیم شود و بتواند الگویی برای سایر گیاهان دارویی کشور باشد.

اهمیت صنعتی و اقتصادی

به گفته مجری طرح، این پروژه چشم‌انداز گسترده‌ای در حوزه صنعتی و اقتصادی دارد. امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته، عصاره شوید در تولید داروها و مکمل‌های شناخته‌شده‌ای مانند  Carminex، Digestol، Herbapol Dill Extract  و Dill Complex استفاده می‌شود. این محصولات به دلیل اثرات گوارشی، ضدالتهابی و آرام‌بخش خود، بازار مصرف بالایی دارند.

فرهنگ افزود:

ایران با داشتن اقلیم مناسب و ظرفیت بالای کشت شوید، می‌تواند سهمی قابل توجه در تولید و صادرات عصاره استاندارد این گیاه به بازارهای منطقه و اروپا داشته باشد. هدف ما ایجاد زیرساخت علمی و فرآوری استاندارد است که هم از نظر کیفیت و هم از نظر اثر بخشی، رقابتی باشد.

او خاطرنشان کرد که نتایج این پروژه می‌تواند زمینه‌ساز تولید محصولات دارویی داخلی و توسعه فرآورده‌های گیاهی صادرات‌پذیر شود. علاوه بر این، داده‌های حاصل می‌تواند پایه‌ای برای مقالات علمی پژوهشی، ارائه در همایش‌های ملی و بین‌المللی و پروژه‌های تحصیلات تکمیلی در حوزه‌های فیتوشیمی، صنایع غذایی و داروسازی باشد.

چشم‌انداز پژوهشی و نوآوری

فرهنگ توضیح داد که این پروژه با استفاده از رویکردی چندوجهی و بین بخشی طراحی شده است که هم تأثیر عوامل فرآوری را به طور علمی بررسی می‌کند و هم قابلیت صنعتی‌سازی عصاره نهایی را در نظر دارد.

این پروژه می‌تواند پایه‌ای برای استانداردسازی عصاره شوید در ایران و حتی سایر گیاهان دارویی کشور باشد. همچنین، این طرح مسیر تولید فرآورده‌های باکیفیت و دارای ارزش افزوده بالا را برای صنایع داروسازی، غذایی و آرایشی هموار می‌کند.

او افزود که دستیابی به نتایج مورد انتظار، می‌تواند به ایجاد دانش فنی بومی و توسعه محصولاتی با قابلیت صادراتی منجر شود، به طوری که ایران بتواند در بازار جهانی عصاره‌های استاندارد گیاهی جایگاهی مستحکم پیدا کند.

چشم‌انداز بین‌المللی و اهمیت صادراتی

به گفته فرهنگ، صادرات عصاره‌های گیاهی استاندارد می‌تواند فرصت اقتصادی بزرگی برای کشور ایجاد کند. بازار جهانی عصاره‌های دارویی و گیاهی سالانه میلیاردها دلار ارزش دارد و کشورهایی مانند هند، ترکیه و آلمان سال‌هاست از عصاره شوید در تولید داروهای ترکیبی و مکمل‌های غذایی بهره می‌برند.

با تولید عصاره استاندارد، ایران می‌تواند سهم خود را در این بازار افزایش دهد و با محصولی با کیفیت، رقابت سالمی با محصولات خارجی داشته باشد. این طرح گامی مهم در جهت توسعه دانش و فناوری بومی در حوزه گیاهان دارویی محسوب می‌شود.

نتیجه‌گیری و پیام مجری طرح

در پایان، ابوحسن فرهنگ اظهار امیدواری کرد که با حمایت دانشگاه ملی مهارت و همکاری واحد آموزشکده دماوند، این پروژه بتواند گامی مؤثر در توسعه دانش بومی و صنعتی‌سازی فرآوری گیاهان دارویی در ایران باشد. وی افزود:

ما در آغاز مسیری هستیم که می‌تواند آینده صنعت گیاهان دارویی ایران را دگرگون کند. هدف نهایی ما تولید دانش فنی و محصولی است که از نظر کیفیت و اثربخشی، در سطح استانداردهای جهانی قرار گیرد و ایران را به یکی از تولیدکنندگان قابل اعتماد عصاره‌های گیاهی در منطقه تبدیل کند.